پایش زیستی و منشأیابی ترکیبات آلکان‏های نرمال با استفاده از رسوبات و تخم‏های چهارگونه پرستوی دریایی در جزایر شیدور و بنی فارور، خلیج فارس

چکیده در سال های اخیر آلکان های نرمال که شناساگر های زیستی معمول یافت شده در مواد آلی رسوبی محسوب می شوند، در ارزیابی آلودگی نفتی محیط های آبی کاربرد گسترده ای یافته اند. این پژوهش با هدف تعیین غلظت، منشأ و شناسایی منابع ورودی احتمالی ترکیبات آلکان های نرمال در تخم چهار گونه پرستو دریایی گونه سفید، پشت تیره، کاکلی بزرگ و کاکلی کوچک و رسوبات اطراف کلونی های جوجه آوری آنها به طور همزمان در این دو جزیره در سال 1392 انجام شد. غلظت آلکان های نرمال بوسیله دستگاه gc-msاندازه گیری شد. دامنه آلکان های نرمال در رسوبات و محتویات تخم پرندگان مورد مطالعه اغلب در محدودهc14-c35 تعیین گردید. غلظت کلی ترکیبات آلکان های نرمال در نمونه های رسوب و تخم پرندگان در جزیره شیدور به ترتیب در محدوده 2/2051-2/610 و 2/1107-6/247 و در جزیره بنی فارور در محدوده 5/1973-4/912 و 9/1515-0/388 میکروگرم بر گرم وزن خشک بدست آمد. نتایج آزمون های آماری هیچ گونه اختلاف معنی داری بین غلظت نرمالایز شده ترکیبات آلکان های نرمال در نمونه های رسوب و تخم پرندگان مورد مطالعه در جزیره شیدور نسبت به بنی فارور نشان نداد. از طرف دیگر در جزایر شیدور و بنی فارور غلظت این ترکیبات در نمونه های تخم پرستو دریایی گونه سفید و کاکلی کوچک بیشتر از گونه کاکلی بزرگ و پشت تیره بدست آمد. نتایج حاصل از تعیین منشأ ترکیبات آلکان های نرمال با استفاده از نسبت های تشخیصی cpi، pr/ph،n-c17/pr ، n-c18/ph، و u/r در تمامی نمونه های رسوب و تخم پرندگان در هر دو جزیره منشأ غالب پتروژنیک تشخیص داده شد. از مهمترین دلیل آن می توان به آلودگی حاصل از پالایشگاه های نفتی دو جزیره نفتی لاوان و سیری که به ترتیب در مجاورت جزیره شیدور و بنی -فارور قرار گرفته اند اشاره کرد که جریانات آبی اطراف این دو جزیره منجر به ورود ترکیبات نفتی به سواحل این دو جزیره شده است، و از دیگر عوامل می توان به آلاینده های موجود در خلیج فارس ناشی از حوادث نفتی خلیج فارس، حمل و نقل دریایی، تخلیه ی آب توازن کشتی ها، ورود فاضلاب-های شهری و صنعتی و پسماندهای ساحلی به این مناطق اشاره نمود. به علاوه اینکه الگوی ترکیبی آلکان های نرمال در رسوبات دو منطقه و تمامی نمونه های تخم پرندگان در محدوده آلکان های بلند زنجیر الگوی تقریبا مشابه داشتند ولی در آلکان های کوتاه زنجیر متفاوت بودند. بطور کلی نتایج بدست آمده در خصوص منشأ ترکیبات آلکان های نرمال در رسوبات و تخم پرندگان در هر دو جزیره بیانگر آن است که تخم پرندگان بخوبی وضعیتی مشابه با آنچه در رسوبات منطقه یافت شد را نشان می دهد هر چند که به لحاظ الگوی ترکیبی این توافق محدود به آلکان های بلند زنجیره می باشد. کلمات کلیدی: آلکان های نرمال،پایشگر زیستی، پرستو دریایی، تخم پرندگان، رسوبات، جزایر شیدور و بنی فارور